‘When the world was five centuries younger’ — Johan Huizinga en Baron Corvo

Sta me toe een klein detail toe te voegen aan het verder complete en interessante verhaal van Wessel Krul in het door u uiteraard ondertussen van kaft tot kaft gelezen Lopende Vuurtjes. In zijn artikel ‘Teleurstellingen en ontdekkingen. Johan Huizinga en Engeland, 1899-1914’ schrijft hij:

[Huizinga heeft] herhaaldelijk aangegeven hoeveel de cultuur van het fin de siècle voor zijn vorming als historicus en als schrijver heeft betekend. (….) De  grootste aandacht ging naar Franse ‘decadenten’ als J.K. Huysmans, Rémy de Gourmont, Pierre Louys, en naar een dichter als Verlaine, al komt deze in Huizinga’s opsomming niet voor. Daarnaast had de Engelstalige literatuur een belangrijk aandeel.

Over die Engelse literatuur en cultuur van rond 1900 en het belang hiervan voor Huizinga wordt vervolgens ingezoomd. Zeer belangrijk voor de verspreiding van die Engelse cultuur en de modernste buitenlandse literatuur was het welbekende in 1895 door P.L. Tak opgerichte tijdschrift De Kroniek. Huizinga zelf zou er diverse artikelen in publiceren. Enigszins wonderlijk is dan vervolgens het concluderende deel en afsluitende vraag van de prof. dr. :

Er is, tot slot, een auteur uit het Briste fin de siècle wiens naam bij Huizinga nergens voor komt, in zijn gedrukte werk evenmin als zijn notities. Dit is Frederick Rolfe (1860-1913), een van de meest excentrieke personages uit dit aan zonderlingen bepaald niet arme tijdperk, die publiceerde onder het pseudoniem ‘Baron Corvo’. Rolfe is misschien nog het beste bekend gebleven door de opmerkelijke biografie The Quest for Corvo, die A.J.A. Symons in 1934 aan hem wijdde. Zijn eigen geschriften waren lange tijd volkomen vergeten, met uitzondering misschien van zijn fantasie over het pausdom in de roman Hadrian VII (1904). Maar omstreeks 1900 had hij een zekere, ook toen al omstreden reputatie. Huizinga verwezenlijkte zijn eigen streven naar ‘het ware Dichterschap’, in de betekenis zoals hij die die in 1913 omschreef, in 1919 met zijn groots opgezette Herfsttij der Middeleeuwen. De beroemde openingszin van het eerste hoofdstuk, ”s Levens felheid’  luidt: ‘Toen de wereld vijf eeuwen jonger was, hadden alle levensgevallen veel scherper uiterlijke vormen dan nu.’ In deze zin, zoals vaker in Herfsttij, klinkt misschien de echo van een uitspraak in Huysmans Là-Bas: ‘Depuis quatre siècles le monde n’a fait que déchoir.’ Maar in zijn Chronicles of the House of Borgia (1901), ook weer meer vrije verbeelding dan geschiedschrijving, had Rolfe het in soortgelijke bewoordingen over ’the physically strong and intellectually simple fifteenth century, when the world […] was five centuries younger and fresher; when colour was vivid; light, a blaze; virtue and vice, extreme, passion, primitive and ardent; life, violent, youth, intense, supreme.’ Hier is opnieuw die ‘felheid’ van ’toen de wereld vijf eeuwen jonger was’. Gaat het om een gemeenplaats van het fin de siècle, die uiteindelijk te herleiden is tot Die Kultur der Renaissance in Italien (1860) van Jacob Burckhardt? Of heeft Huizinga, toen hij begon aan Herfsttij, zich niet alleen Huysmans maar ook deze zeer decadente Engelsman herinnerd?

Lees ook:  Luxe en decadentie — Leven aan de Romeinse goudkust

Het antwoord op deze vraag kan eenvoudigweg zijn: ‘Ja. Hoogstwaarschijnlijk wel.’ Waarom? Omdat er nota bene werk van Baron Corvo in  De Kroniek verschenen was! Een van de meest curieuze literairhistorische feiten van de literatuur van de jaren 1890. In De Kroniek van 5 maart 1899 verscheen ‘Van San Pietro en San Paolo. FEUILLETON door BARON CORVO’ en in oktober van datzelfde jaar in ieder geval nog ‘De ketterij van Fra Serafico’. Dit zijn vertalingen van Corvo’s ietwat pederastische Stories Toto Told Me uit 1898. Bij mijn weten zijn dat de eerste Corvo-vertalingen: iemand rond of bij De Kroniek moet goed op de hoogte zijn geweest van de decadente literatuur rond The Yellow Book, getuige het feit dat er ook nog eens vertalingen van Ernest Dowson verschenen, bijvoorbeeld zijn verhaal ‘Het dagboek van een voorspoedig man’ (‘Diary of a succesful man’ uit: Dilemmas. Stories, 1895). Wie dit was, is niet bekend, maar ik vermoed dat het dezelfde persoon was die er enkele jaren eerder voor had gezorgd dat er in 1893 reeds een Nederlandse vertaling van Wilde’s Salomé verscheen, nog voor de Engelse. Mocht u niet de jaargangen van De Kroniek bij de hand hebben: in 1984 werden Corvo’s Toto-verhalen door Gerben Wynia gebundeld en in een helaas gelimiteerde oplage verspreid.

6 gedachten aan “‘When the world was five centuries younger’ — Johan Huizinga en Baron Corvo”

  1. Inderdaad een hoogst interessante vondst. Ik kan melden (meteen uit de kast getrokken) dat niets van dit alles opgemerkt is in het inderdaad niet feilloze A Bibliography of Frederick Rolfe Baron Corvo (second & revised edition, 1972) door Cecil Woolf.
    Overigens zou de tot nu toe onbekende medewerker van De Kroniek de verhalen niet zozeer direct uit de Yellow Book kunnen hebben overgenomen, maar uit Rolfe’s bundel Stories Toto told Me, die in 1898 verscheen. Dat The Yellow Book bij de medewerker bekend was, is toch wel aannemelijk, ook gezien de bekendheid met Ernest Dowson.
    Wim Meulenkamp

  2. Tja, waarom schreef Huizinga een complete biografie van Jan Veth, tijdgenoot? Hij was weer oomzegger van P.J. Veth, die toen de jongeman er niet toe kon besluiten zich in te schrijven aan de Amsterdamse kunstacademie, een bevriende tekenleraar erbij haalde om de jongeman te overtuigen dat het een goede keuze was. Was de vriend niet in die missie geslaagd, dan vraag je je af of het explosieve gezelschap waaruit de Tachtigers ontstonden, ongeschonden zijn cultuurhistorische bestemming had kunnen bereiken. En ja: blijkens Leven en werken van Jan Veth wist Huizinga ook dat die tekenleraar de peetoom was van J.-K. Huysmans.

    Misschien was Antoon Derkinderen zijn informant?

    (Maar met dat al vertel ik Sander weinig nieuws.)

  3. #A.H.: Ik wist dat op zich, of had dat kunnen weten, maar had het niet paraat en de meeste lezers denkelijk ook niet, dank dus!
    #Wim: het is dus niet mijn ‘eigenste’ vondst, maar curieus bljift het ja!

  4. Als de “prof. dr.” iets mag toevoegen: het is interessant te weten dat Huizinga werk van Corvo in de Kroniek heeft kunnen lezen. Dat heb ik over het hoofd gezien. Maar daarmee is niet gezegd dat hij vanaf die tijd al het werk van deze auteur met aandacht heeft gevolgd. Van ‘licht pederastische’ verhalen was hij niet speciaal een liefhebber. Het vraagteken waarmee mijn artikel eindigt laat ik daarom toch maar staan: het zou kunnen, maar bewijzen zijn er niet. Een boeiend raadsel blijft het intussen wie in de jaren 1890 in Nederland zo goed op de hoogte was van de Britse decadenten. Bestaan er op dit punt echt geen vermoedens?

  5. Natuurlijk kan dat vraagteken blijven staan, want zeker weten doe we het immer nimmer..! Mijn vermoeden is alhier beschreven:

    http://www.beijers-auctions.com/newcat/list.php?hoofdstukid=101

    452 – WILDE, Oscar. Salomé. Drama in één bedrijf. Utrecht, J.L. Beijers, (1893). First Dutch ed. Narrow 8vo. 103 pp. Orig. in red printed wrps. with a moon in silver. – Very good copy.
    estimate € (180-240)
    result € 180
    ¶ RARE. – First Dutch translation of Wilde’s famous play, originally written by him in French and published in Paris and London simultaneously early 1893. The present Dutch translation was published before Alfred Douglas’ English translation from 1894. (Cf. J. Polak. Bloei der décadence, p. 111). The translator is unknown, it may have been Jan Willem van Leer (C. de Westenholz. Albert Vogel, p. 303) or P.H. Ritter who had already published translations of Wilde’s fairy-tales (Fantasieën) for the same publisher in 1889.

    met vriendelijke groet

  6. Zie ook mijn Lopende Vuurtje artikel: Leo Simons en of J.T. Grein waren ook goed op de hoogte van The Yellow Book waarschijnlijk.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *