De decadente zon – Ernest Dowson vertaald

Mocht ik één gedicht kiezen om de poëzie van de Engelse décadence te illustreren, dan zou ik gaan voor Ernest Dowsons ‘Transition’, postuum uitgegeven in Decorations (1900). Dowsons meelijwekkende leven (dat eerder al eens ter sprake kwam) liet tamelijk naargeestige sporen achter in zijn werk; ook ´Transition´ ademt de mistroostigheid van heel zijn oeuvre. In alles is dit de poëzie van het einde, van de zon die ondergaat, de zomer die sterft, de laatste vlammen waarin Troje verzinkt.

Meer nog dan tijdgenoten werd Dowson overmand door een melancholisch terugzien naar betere tijden; zijn sombere blik op heden en toekomst werd nimmer verlicht door een religieus of instinctief vertrouwen in de hernieuwing van het leven. ‘Transition’ is een traditioneel afscheidsgedicht: de spreker staat aan het einde van de zomer en zegt zijn geliefde vaarwel. De beelden waarin Dowson zijn levensgevoel verwoordt zijn al even bekend – de ondergaande zon, het vallen van bladeren, de aantocht van de winter – maar dit doet niets af aan de kunst waarmee Dowson ze samenweeft.

In alle vier de strofen is er een overgang van licht naar donker, waarbij de geleidelijke komst van de herfst samengaat met een steeds vroeger overgangspunt: eerst valt het na twee regels, dan halverwege de tweede regel, dan al meteen na de eerste regel. En waar Dowson eerst de zomer nog met een puntkomma scheidt van de komende herfst, loopt het licht later vloeiend over in het donker, slechts onderbroken door een komma. Het laatste beeld, dat de oorspronkelijke betekenis van decadentie in herinnering brengt, is bovendien een memorabele samenvatting van een levensgevoel dat vele fin-de-siècle-kunstenaars met Dowson deelden.

Dit is geen verheffende poëzie – dat geef ik meteen toe – en een decadente dichter als Dowson voldoet evenmin aan de eisen van moderne critici. Zijn gedichten zijn nergens vervreemdend, ze schudden de lezer niet wakker, prikkelen niet tot nieuwe ideeën. Het is ook geen radicaal eigen benadering van taal; sterker nog, Dowson parasiteert nadrukkelijk op de woorden en beelden van zijn voorgangers.

Wat is een gedicht als ‘Transition’ dan wel? Een gevoel, dat is alles: een gevoel gehuld in beelden en woorden,  dat wel, die kunstig vervlochten zijn tot een harmonieuze schoonheid. En in zo zorgvuldig gepolijste verzen krijgt zelfs de diepste droefenis van deze meest decadente der dichters een zekere kracht en waardigheid.